آموزش تخصصی پرورش قارچ

مقدمه :

انسان از هزاران سال قبل با قارچ آشنا بود و از آن به عنوان منبع تامین غذا استفاده کرده است.قارچ ها که بیشتر در مناطق جنگلی بصورت خودرو رشد می کند و به علت بالا بودن پروتئین به عنوان پروتئین جنگل معروف شده اند.

زمین هایی که دارای خاک غنی از مواد آلی هستند امکان مناسب رویش قارچ ها می باشند.

قارچ می تواند مکمل بسیار مناسبی در کنار دیگر مواد غذایی باشد .آنچه قارچ را از دیگر سبزیجات متمایز می کند طعم و بوی مطبوع ، میزان قابل توجه پروتئین گیاهی قابل جذب ،غنی بودن از نظر املاح معدنی ،فسفر فراوان ، مجموع ویتامین های گروه ب ،کالری و چربی اندک ، فراوانی آهن می باشد.

قارچ ها موادی هستند که قند کلسترول و فشار خون را تنظیم می کندد و در نتیجه مصرف آن برای بیماران قلبی دیبابتی و مبتلایان  به فشار خون بسیار مفید است یکی دیگر از مهم ترین خواص قارچ های خوراکی ضد سرطان بودن آنهاست.

مصرف قارچ خوراکی باعث افزایش مصونیت بدن در برابر بیماری ها می شود و همچنین به علت تولید کالری اندک ، مصرف ان به افراد چاق توصیه می شود.قارچ ها غذای سالم و مناسبی برای تمام سنین هستند..

معمولاً قارچ را بایستی فقط بصورت پخته میل کرد. چون که قارچ ها آلوده به موادی هستند که فقط در اثر پختن از بین می روند. ولی قارچ هایی را که در واحدهای صنعتی تولید می شوند، می توان بدون هیچ مشکلی پس از تمیز کردن مصرف کرد

استفاده از قارچها بصورت خود رو تا زمان ناپلئون ادامه داشت تا اینکه اولین بار قارچ خوراکی بصورت تصادفی در غار پرورش یافت.

در جنگ فرانسه با روسیه که ارتش ناپلئون شکست خورد یکی از سربازان فرانسه که با اسب خود در حال فرار بود،چند روز در غار مخفی شد،پس از چند روز متوجه شد که روی پهن اسب قارچ رشد کرده است وی پس از بازگشت به کشور خود این اتفاق را برای دوستانش تعریف کرد و یکی از آن ها ایده پرورش قارچ در غار را عملی کرد.

علت رشد قارچ در غار مناسب بودن شرایط محیطی از لحاظ رطوبت ، دما ، تهویه و تاریکی در صورت مهیا شدن بستر رشد قارچ (پهن اسب)می باشد.

تاریخچه پرورش قارچ های خوراکی

انسـان از زمان های بسیار دور و شاید از آغاز پیدایش خود، با قارچ و شیوه های مختلف مصرف آن به طور نسبی و در برخی موارد خرافی، آشنایی داشته است. وجود قارچ در زیستگاه های دست نخورده انسان ها، باعث گشته که این موجود کنجکاو، برای فرو نشاندن عطش جستجوگری خود، آن را بیازماید و مطالبی پیرامون آن بیاموزد.
چه بسا انسان هایی که بر سر این آزمایش ها جان خود را از دست داده و تجربه ای را نصیب دیگران کرده‌اند. این همه سبب شد که انسان از همان روزهای نخستین زندگی با قارچ به عنوان یک ماده‌ی خوراکی، دارویی، مخـدر یا در اغلب موارد سمـّی آشنا شود و به‌رغم ترس از سمیّت آن، برای بهره گیری از مزّه‌ی مطلوب و خواص ویژه‌ی این گیاه، از آن بهره جویـد.
احتمالا نخستین کسانی که از قارچ استفاده کردند، قبایل اولیه بودند که افزون بر مصرف خوراکی، از قارچ به عنوان ماده ی مخدر بهره می جستند.

یونانیان، قارچ را به عنوان غذایی ویژه به مصرف می رساندند و در نوشته های خود از آن یاد می کردند. چینی ها و ژاپنی ها نیز در شرق آسیا جزو نخستین گروه هایی بودند که در زمینه ی پرورش قارچ کار می کردند و فنون مخصوص آن را به عنوان رازی در میان اعضای خانواده خویش پاس می داشتند.
پرورش قارچ دکمه ای، اولین بار در حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد، توسط یک باغبان ناشناس فرانسوی در حومه ی پاریس کنونی صورت گرفت
در سال ۱۷۵۴، کشت قارچ درگلخانه برای نخستین بار در سوئد ابداع شد و سپـس، در سایر کشورهای اروپایی و آمریکایی گسترش یافت
در سال ۱۷۷۹، تولید و پرورش قارچ در انگلستان و دیگر کشورهای اروپایی رایج شد. در سال ۱۹۰۵، داگر مطالعات خود را برای تولید بذر خالص از بافت قارچ منتشر کرد. سیندن در سال ۱۹۳۲، تهیه بذر قارچ روی غلات را ابداع نمود و لامبرت آمریکایی، اساس فن آوری امروزی پرورش قارچ های خوراکی را بنیاد نهاد
او در سال ۱۹۴۱، دست به پاستوریزه کردن ماده ی اولیه ی مورد استفاده در پرورش قارچ زد و با بکارگیری بذر استریل، نتایج بسیار خوبی گرفت. به این ترتیب، او توانست بسیاری از مشکلات پرورش دهندگان قارچ آن روزگار را برطرف سازد و از ورشکستگی آنان جلوگیری کند
همانند دیگر ملل جهان، ایرانیان نیز از دیرباز با قارچ آشنا بودند و به روش های گوناگون از آن سود می بردند، ولی با این همه هیچ اقدام در خور توجهی در جهت تولید این محصول انجام ندادند و برای انتقال فن آوری تولید قارچ به شیوه امروزی آن هم بسیار دیر وارد معرکه شدند
ایران، به رغم داشتن استعدادهای فراوان، حتی از کشورهای آسیایی هم عقب ماند و سال ها پس از هند، چین و ژاپن به این کار مبادرت ورزید
برای اولین بار، کشت قارچ دکمه ای توسط آقای احیایی و با همکاری آقای اسمیت ( Smit ) در داخل غارهای کن، در شمال تهران، انجام گرفت و در سال ۱۳۳۵، شروع به عرضه ی محصول کرد
پس از اندی، در طی سال های ۵۷-۱۳۴۸، سه واحد کشت و تولید قارچ در تهران، کرج و شهر ری برپا شد که فقط یکی از آن ها فعالیت پرورشی را ادامه داد
در اواخر سال ۱۳۵۶، تولید بذر قارچ دکمه ای توسط مهندس پیرایش با همکاری دکتر بهروز بهبودی به صورت آزمایشی آغاز شد و توسط دکتر بهبودی ادامه یافت
در سال های اخیر، شرکت ملارد دست به تولید بذر قارچ زد که کمک قابل توجهی به تولید این محصول در ایران کرد. در حال حاضر، تعداد زیادی کارخانه ی تولید قارچ در تهران، کرج، دماوند، اصفهان، شیراز، مشهد، ایلام، تبریز، ارومیه، مازندران و گیلان فعالیت دارند
به ویژه در سال های اخیر، با گسترش رایزنی ها در این زمینه، این واحدها توسعه ی فراوان و چشمگیر یافته اند. تعداد واحدهای تولید قارچ ( دارای موافقت اصولی ) در مازندران تا پایان سال ۱۳۸۰، چهار مورد در مساحت تقریبی ۵۰۰۰ متر مربع بود که این واحدها به صورت نیمه فعال در شهرستان های ساری، بابل، آمل و چالوس با ظرفیت اسمی حدود ۲۷۰ تن در سال و ظرفیت واقعی نزدیک به ۱۸۰ تن در سال، مشغول فعالیت بوده اند
اما کشت قارچ صدفی، برای نخستین بار توسط دکتر مصطفوی در سازمان تحقیقات کشاورزی اوین شروع شد. ایشان دست به تأسیـس واحد تولید قارچ در کلاک به نام اسب سفید زد که در سال ۱۳۶۵ بهره برداری شد
ولی در حال حاضر غیر فعال است. پس از آن، واحدهای تولید کننده قارچ صدفی بسیاری در سطح کشور ایجاد شده اند که به ویژه تجمع آن ها در سطح استان های تهران، مازندران، اصفهان و گیلان بسیار چشمگیر است. تعداد مجوزهای صادر شده برای احداث واحد های تولید قارچ صدفی، نشانگر سیر سعودی رشد کار پرورش قارچ صدفی است

مزایای کشت و پرورش قارچ تعدد مزایای کشت و پرورش قارچ در گذشته موجب می گردید تا کشور هایی که به تکنولوژی تولید این محصول دست یافته بودند آن را فاش نکرده و در اختیار سایر کشور ها قرار ندهند اما امروزه محققان و تولید کنندگان کشور های مختلف جهان، تلاش به مبادلۀ اطلاعات، تجربیات و تحقیقات علمی میان کشور های تولید کننده داشته و با برقراری و گسترش هرچه بیشتر این مبادلات سعی در آگاهی مردم نسبت به مزایای مصرف قارچ و به تبع آن گسترش تولید این مادۀ غذائی مفید دارند.   از این رو کشور ما نیز باید بعنوان بک کشور در حال توسعه در راستای اجرای یکی از محور های مهم توسعه یعنی تأمین سلامت غذایی جامعه تلاشی گسترده را در جهت شناخت، مصرف و تولید این محصول با امکانات فراوان و بالقوۀ موجود آغاز نماید. گرچه تلاش های کمی هم در این زمینه صورت نگرفته اما در مقایسه با امکانات موجود باید پا را فراتر گذاشته سهم عمده ای از بازار های جهانی را به خود اختصاص دهیم و این در حالیست که سرانۀ مصرف قارچ در کشور ما هم اکنون پائین ترین میزان یعنی معادل 100 تا 200 گرم در سال را نشان می دهد و این عدد بسیار کوچکی در مقابل مزایای فراوان قارچ است که علت اصلی آن را می توان در عدم گسترش فرهنگ شناخت، مصرف، تولید و صادرات این محصول با ارزش جستجو کرد. آشنایی با مختصر مزایای تولید قارچ مسلماً این تفکر را ایجاد می نماید که توجه به این محصول هر نوع خواسته ای را که یک تولید کننده از تولیدات خود دارد برآورده می سازد. از جمله این مزایا عبارتند از 1- نیاز به فضای کم- کشت قارچ را در هر مکانی حتی به وسعت یک کیسه پلاستیکی به قطر 50 سانتیمتر نیز می توان انجام داد در صورتی که واحد های استاندارد تولیدی مساحتی معادل 78 مترمربع طبق الگوی کشور هلند دارند. 2- نیاز به سرمایۀ کم- کشت قارچ در یک کیسه حداکثر با مبلغی معادل 1000 تومان امکان پذیر است در حالیکه هزینۀ تولید یک دوره قارچ در یک سالن 78 متر مربعی استاندارد برای به دست آوردن یک تن محصول شامل هزینه های آب ـ برق ـ سوخت ـ بذر ـ بستر ـ آفت کش ـ استهلاک ساختمان و تاسیسات و نیروی کارگری فقط 350،000 تا 450,000 تومان است. 3- زود بازدهی محصول – یک دورۀ کامل پرورش قارچ شامل دوره های کاشت ـ داشت و برداشت به صورت غیر حرفه ای حداکثر 60 روز و به صورت حرفه ای حداکثر 35 روز می باشد. 4- راندمان بیولوژیکی بالا- میزان باردهی محصول در مورد قارچ های صدفی اغلب بیش از 100درصد بوده و این میزان محصول قارچ را در ردیف محصولات با راندمان بیولوژیکی بالا در دنیا قرار داده است. 5- امکان کشت در هر آب و هوایی – علاوه بر این که قارچ ها به طور طبیعی دراکثر نقاط جهان رشد می کنند اما کشت کنترل شده آن ها نیز به دلیل امکان ایجاد محیطی در سالن های تولید تقریباً در هر نوع آب و هوایی امکان پذیر بوده و از این حیث هیچگونه محدودیتی وجود ندارد. 6- امکان تهیۀ مواد اولیه در داخل کشور- عمده ترین مواد اولیه در تولید انواع قارچ کاه ـ کود مرغی و بذر است که در حال حاضر در کشور ما به وفور و با قیمت مناسب قابل تهیه می باشد. 7- امکان صادرات محصول- صادرات این محصول در انحصار نبوده و به راحتی می توان قارچ تازه و یا انواع فرآورده های آن را به کشور های مختلف صادر و از درآمد خاص حاصل از صادرات این محصول با ارزش برخوردار شد. 8- فرآورده های جنبی متعدد – از قارچ می توان فرآورده های جنبی متعددی همچون ترشی ـ مربا ـ شور ـ بلنچ ـ منجمد ـ خشک ـ پودر ـ کالباس ـ برگر ـ کنسرو و یا سایر فراورده های دیگر را بدست آورد که علاوه بر ایجاد تنوع در مصرف محصول ارزش افزوده فراوانی را به همراه خواهد داشت. 9- جوانب مختلف صنعت – علاوه بر مصرف قارچ در صنایع مختلف داروئی و غذایی تولید آن را نیز می توان در هر سطحی یعنی تولید خانگی جهت مصارف خانگی ـ تولید جانبی به منظور تأمین کمک هزینه های زندگی و نیز تولیدات صنعتی جهت مصارف داروئی و غذایی انجام داد که هر تیپ از تولیدات فوق و به هر منظور در مقایسه با طیف متعددی از تولیدات دیگر نیاز به سرمایه گذاری بسیار کمتری دارد. 10- زیبائی صنعت – تولید قارچ چه به صورت تفریحی ـ خانگی و یا صنعتی از زیبائی خاصی برخوردار بوده و تولید آن همواره انسان را به هیجان آورده و موجب شگفتی می گردد این امر حاصل زیبائی صنعت بوده و همواره افراد زیادی را به خود جلب نموده است.

آشنایی با اصول پرورش قارچ دکمه ای

بـرای پـرورش موفقـیت آمیـز قارچ، سـه اصـل اساسی وجود دارد که با کمک آنـها می توان در ایـن کار موفق شـد؛ این سه اصل عبارتند از: تهیـه ی بـذر خوب، آشنـایی با روش صحیـح پرورش قــارچ و به دسـت آوردن بازار های خوب و مطمـئن.

بـه یاری این سـه مهم، موفقیت در امر پرورش قارچ تا حدود زیـادی دسـت یافتنی خواهـد بود.

۱-بذر خوب

2-پرورش صحیح قارچ صدفی

3-بازار فروش مناسب

نظر به اینکه قارچ های دکمه ای از جمله تجزیه کننده های ثانویه هستند نیازمندند بر روی مواد آلی که قبلاًَ مورد تجزیه میکروبی قرار گرفته است مستقر گردیده و رشد نماید به این فرآیند میکروبی که طی آن مواد آلی تخمیر شده و مورد تجزیه قرار می گیرند کمپوستینگ یا کود سازی گفته و طبق این تعریف می توان دریافت قارچ دکمه ای بر خلاف قارچ های صدفی جهت تأمین غذای مورد نیاز خود احتیاج به مواد دیگری به غیر از کاه در بستر کشت داشته که برای تهیۀ کمپوست باید در نظر گرفته شوند. این مواد شامل انواع کودهای حیوانی بعنوان مکملهای غذائی ـ انواع کنسانتره بعنوان افزودنی ها ـ مواد معدنی و کودهای ازته می باشند که تحت شرایط خاص و طبق فرمول های تعریف شده تهیه و در فرآیند کمپوست سازی مورد استفاده قرار می گیرند. این فرمول ها متنوع بوده و تا کنون فرمول خاصی بعنوان یک فرمول کلی و جهانی بمنظور مصرف در سراسر جهان ارائه نگردیده و در هر منطقه ای که کار کشت و پرورش قارچ دکمه ای صورت می پذیرد بر حسب مواد اولیۀ موجود ممکن است از یک یا چند فرمول منطبق با شرایط آن منطقه استفاده شود. فرمول رایجی که هم اکنون در اکثر واحد های کشت و پرورش قارچ دکمه ای در کشور ما مورد استفاده قرار میگیرد متشکل از موادی همچون کاه گندم ـ کود مرغی ـ اوره ـ ملاس چغندر قند و پودر سنگ گچ بوده که تهیۀ آنها

در اکثر مناطق کشور به راحتی و به وفور امکان پذیر است.

 

ارزش غذایی و دارویی قارچ

یکی از پرسش هایی که اکثر مصرف کنندگان قارچ در ذهن خود می پرورانند، این است که (( آیا خرید قارچ با نرخ فعلی، به صرفه است یا نه ؟  به عبارت دیگر (( چه چیزی در قارچ موجب برتری آن نسبت به برخی دیگر از فرآورده های غذایی می گردد ؟ )) .

در پاسخ به این سوال بهتر است میان گوشت قرمز و قارچ مقایسه ای داشته باشیم، چرا که بیشتر مصرف کنندگان، این مورد را به عنوان نمونه ذکر می کنند و عقیده دارند که خرید گوشت قرمز به صرفه تر از قارچ است. برای اینکه موضوع روشن تر گردد، شایسته است نگاهی گذرا به نکات زیر بیندازیم:

۱- حجم یک کیلوگرم قارچ تقریباً دو برابر یک کیلوگرم گوشت است.
۲- بهای یک کیلوگرم گوشت، نزدیک به دو برابر یک کیلوگرم قارچ است.
۳- قارچ، چربی، استخوان و رگ ندارد.
۴- قارچ نیاز به پاک کردن ندارد و تقریباً تمامی بخش های آن قابل مصرف است.
۵- تنوع غذایی قارچ تقریباً برابر گوشت قرمز است.
۶- قارچ در پیشگیری از بعضی بیماری ها مؤثر است.
۷- مواد معدنی، اسیدهای آمینه و ویتامین ها در قارچ به فراوانی یافت می شوند.
۸- پروتئین قارچ تقریباً از همه ی سبزی ها بیشتر و از پروتئین گوشت کمتر است. ضریب گوارشی این پروتئین نیز نسبتاً زیاد است.

 

روش تهیه کمپوست قارچ دکمه ای :

کمپوست سازی در دو فاز انجام می گیرد فاز I  معروف به فاز تخمیر و فاز II   معروف به فاز پاستوریزاسیون می باشد.

فاز یک شامل میکس مواد اولیه و مرحله تخمیر اولیه می باشد.مرحله تخمیر اولیه شامل تخمیر بیوشیمیایی   وتخمیر شیمیایی است.فاز دوم نیز شامل پاستوریزاسیون و شیرین کردن آمونیاک گیری می باشد به همین عالت کمپوست حاصله از این روش کمپوست فاز 2 نامیده امی شود.

مواد مورد نیاز در تهیه کمپوست قارچ دکمه ای عبارتند از:

1-کاه و کلش گندم 2- کودمرغی 3-گچ هیدراته(پودر سنگ گچ) 4- ملاس چغندرقند 5- کود اوره

توضیح:

بعضی از کارخانجات ممکن است مکمل ها افزودنی های دیگری نیز مانند پودر پنبه دانه و پودر سویا برای افزایش پروتئین کمپوست به فرمول کمپوست اضافه نمایند ویا در برخی فرمول ها ملاس و اوره ذکر نشده باشد اما فرمول جامع و کلی در شرایط کشور ما فرمول فوق می باشد و سایر جزئیات و افزودنی ها به این روش در اثر تجربه افراد تغییر میکند.

درصد اختلاط مواد:

1- مقدار کاه و کلش مصرفی در حدود 40 درصد وزن کمپوست حاصله می باشد یعنی اگر 10 تن کمپوست بخواهیم تولید کنیم به 4 تن کلش نیاز خواهیم داشت.

2- مقدار کود مرغی موردنیاز 60 تا 80 درصد میزان کلش مصرفی(برای 4 تن کلش در حدود 2500 تا 3000 کیلوگرم کود مرغی. هر چقدر کود بیشتری مصرف کنیم ، پودر سنگ گچ بیشتری نیز مصرف می کنیم)

3-میزان سنگ گچ معادل 10تا15 درصد وزن کلش خام. (سنگ گچ تنظیم اسیدیته کمپوست را برعهده دارد و از چسبندگی و لزج شدن کلش جلوگیری میکند. مقداری اضافی مصرف نمودن پودر سنگ گچ مشکلی ایجاد نمی کند ولی کاهش مصرف آن باعث ایجاد اختلال در امر کمپوست سازی می شود.)

4-میزان ملاس و اوره نیز به ازای هرتن کلش خام به ترتیب درحدود 20 و 15 کیلوگرم می باشد.

نکات مهم:

خصوصیات کلش گندم مصرفی :

1) از کلش گندم آبی استفاده شود. ( به دلیل خشبی بودنش)

2) ساقه گندم (کلش) هر چقدر ضخیم تر باشد بهتر است.

3) طول کلش مصرفی 20 تا 30 سانتی متر باشد.

4) پرس های کلش آب نخورده باشد .( زیرا اولا مقداری آب توسط کلش جذب شده و قیمت آن بیشتر می شود. ثانیا احتمال بروز انواع کپک به خصوص کپک سیاه زیاد می شود).

5) کلش مصرفی ناخالصی نداشته باشد. ( ناخالصی ها عبارتند از : خاک ، مدفوع حیوانات ، ساقه علفهای هرز چند ساله )

مشخصات کود مصرفی :

1) از کود مرغ گوشتی استفاده می کنیم زیرا اولا در جیره غذایی مرغان گوشتی پروتئین بیشتری وجود دارد. ثانیا میزان رطوبت کود مرغ گوشتی کمتر از رطوبت مرغ تخم گذار می باشد.

2) رطوبت کود مصرفی 20 الی 25 درصد باشد.

3) رنگ کود مصرفی روشن باشد . (رنگ کود تازه نوک مدادی روشن است)

4) کود مرغی نسوخته باشد ( فعالیت میکروارگانیسم ها در آن در حد کمی بوده تا مواد غذایی آن از بین نرود. به طور کلی عمر انبار داری کود مصرفی کمتر از دو ماه باشد.)

5) در داخل کود ، کودهای به هم چسبیده (توده ای) نباشد در غیر این صورت خرد شود و سرند شود .

6) کود مصرفی ناخالصی نداشته و میزان ازت آن 3.5 الی 5 درصد باشد.

7) کود مصرفی حتما مخلوطی از کود مرغی و سبوس باشد.
(استفاده از کود مرغ شمال که دارای مقدار زیادی سبوس برنج است)

8) چون منبع انواع میکروارگانیسم های مفید جهت کمپوست سازی کود مرغی می باشد . اگر کود از مرغداری خریداری شود که در جیره غذایی مرغان خود آنتی بیوتیک کمتری مصرف کرده باشد ، بسیار عالی است.

شروع فرآیند فاز یک کمپوست سازی:

1) عمل پیش خیساندن کلش گندم:

بهترین روش جهت عمل پیش خیساندن کلش گندم غرقاب نمودن آن در داخل استخر ساخته شده به همین منظور می باشد.استخر پریوتینگ: این استخر به عمق ۱متر به طوری ساخته می شود که لودر به راحتی وارد آن شود وکلش ها را زیر و رو کند. پرس کلش ها را از هم باز می کنند و در استخر پیش نم می ریزند.ارتفاع آب درون استخر در حدود۲۰تا۴۰ سانتی متر می باشد. بهتر است آب این استخر از آب کثیف استفاده شده در عملیات کمپوست سازی قبلی تامین شود.

آب کثیف : همان هرز آب جمع آوری شده از توده کمپوست می باشد.رنگ آن تیره بوده و حاوی انواع میکروارگانسیم های مفید و مواد غذایی شسته شده از توده کمپوست می باشد.

سپس کلش ها توسط لودر ویا توسط کارگروچهارشاخ کاملا به هم می خورد وتوسط آب چاله کودسازی خیس می شوند. عمل همزدن کلش دو بار انجام می گیرد و در روز سوم کلش ها را روی پیست تخلیه می کنند. جهت شروع کمپوست سازی کلش گندم باید حداقل 75 درصد رطوبت جذب نماید. رابطه مدت زمان عمل پیش خیساندن کلش گندم با مدت انبار داری آن رابطه ای معکوس می باشد. به این دلیل که که در داخل بافت کلش یک سری مواد واکسی ( روغنی) وجود دارد. این مواد آب گریز بوده و سرعت جذب آب توسط کلش را کاهش می دهد. اگر کلش را در انبار نگهداری کنیم ، با گذشت زمان مواد واکسی تجزیه شده و از بین می رود. در نتیجه کلش با سرعت بیشتری آب جذب کرده و مدت زمان عمل پیش خیساندن آن کاهش می یابد.

همچنین برخی کارخانه ها بجای استفاده از استخر پریوتینگ بسته های کلش را از هم باز می کنند و بر روی یک بستری که بتون که دارای زه کش می باشد می ریزند با شلنگ روی آن اب می پاشند و آب خارج شده از زه کش را دوباره روی آن پمپ می کنند (آب کثیف) در ابتدا کلش به سختی آب جذب می کند به ازای هر تن کلش حدود ۵۰۰۰ لیتر آب لازم داریم.

 

 

 

شرح میکس مواد:

کلش آماده شده از مرحله قبل به ارتفاع 40 تا 50 سانتی متر ( به طور تجربی تا زانوی پا ) بر روی پیست کمپوست سازی پخش می کنند. کف پیست بایستی از جنس بتون و زه کشی شده باشد. سپس کلیه مواد دیگر به جز سنگ گچ را بر روی آن پخش می کنیم. توده  را به خوبی به هم زده تا ذرات کود به طور یکنواخت بر روی کلش پخش شود.

عمل میکس مواد در حالت دستی توسط کارگر و چهار شاخ و در حالت مکانیزه توسط لودر انجام می شود. توده حاصله را به شکل گنبدی (پایل) دپو می کنند که به آن توده شل و به روز تشکیل توده شل ، روز صفر کمپوست سازی می گویند. بهتر است که در این روز با آب پاشی مجدد نقاطی از توده را که خشک هستند، خیس کرد. این امر به ویژه برای کود مرغی که معمولاً خشک است ضروری است

پس از روز صفر کمپوست را در روزهای دوم ، چهارم ، ششم و هشتم زیر و رو می کنیم و خوب به هم می زنیم. و دوباره به شکل گنبدی دپو می کنیم . این عمل باعث هوادهی کمپوست و یکنواختی عمل تخمیر در کل توده می شود. از روز صفر کمپوست سازی تا روز میک آپ جهت تامین رطوبت از دست رفته کمپوست از آب کثیف استفاده می کنیم . اگر مقدار آب کثیف کفایت نکرد در این مرحله نیز می توان از آب تمیز استفاده نمود)  نباید رطوبت کمپوست کمتر از 70درصد بشود)

پدیده دود کشی :

هوای تازه حاوی اکسیژن از بقل های توده کمپوست وارد آن شده و از مرکز بالایی آن خارج می شود. این جریان هوا ، پدیده دود کشی گفته می شود. این جریان بر اثر اختلاف دمای مرکز کمپوست و محیط پیرامون آن بوجود می آید. در فصول سرد سال به علت اختلاف زیاد دمای گفته شده این جریان با شدت بیشتری انجام می شود و به این ترتیب احتمال بی هوازی شدن واکنش های کمپوست بوجود نمی آید.ولی در فصول گرم سال به علت کاهش اختلاف دمای گفته شده شدت جریان کاهش یافته ، احتمال بی هوازی شدن واکنش های کمپوست بوجود می آید. جهت رفع این عیب در فصول گرم سال نسبت به فصول سرد سال توده کمپوست با عرض و ارتفاع کمتر قالب زنی می شود. این توده حداکثر دارای ابعاد طول و عرض و ارتفاع 1.8 متر می باشد.

چنانچه عمل کمپوست سازی که با انباشتن توده های مرطوب کاه وکلش بر روی هم آغاز می‌شود به طور مناسب صورت گیرد، درجه حرارت درون توده کمپوست در اثر تخمیر هوازی ناشی از فعالیت باکتری ها و دیگر میکروارگانیسمها بتدریج افزایش می‌یابد. لذا در سومین روز پس از انباشتن توده کمپوست (شامل تمامی مواد فرمول انتخاب شده است بغیر از سنگ گچ و حشره کشها) ، درجه حرارت مرکز توده کمپوست به 70 تا 74 درجه سانتیگراد می‌رسد. به این ترتیب، ‌جمعیت میکروارگانیسم های حرارت دوست یا مقاوم بحرارت افزایش می‌یابد و لذا حرارت زیادی ایجاد می‌شود. پس از افزایش جمعیت اکتینومایست های گرمادوست، عمل تخمیر ادامه یافته و جایگزین باکتریها و قارچها می‌شوند و در نتیجه این حرارت اغلب پاتوژن ها و آفات مضر از بین می‌روند. از آنجا که ارگانیسم های تخمیر کننده، هوازی بوده و به آب و اکسیژن زیادی نیاز دارند، به توده کمپوست مرتباً آب اضافه شده و برای افزایش اکسیژن درون توده عمل برگرداندن توده را انجام می دهیم. کمبود رطوبت باعث اختلال در عمل میکروارگانیسمها شده و ازدیاد رطوبت باعث کاهش اکسیژن توده کمپوست شده، موجب تخمیر بی هوازی و ایجاد بوی بد در کمپوست می‌شود که در چنین کمپوستی بذر قارچ نمی‌تواند بخوبی رشد کند.

مرحله میک آپ(Make Up) :

روز دهم پس از روز صفر کمپوست سازی ، روز میک آپ نامیده میشود در این روز پودر سنگ گچ به توده کمپوست اضافه شده و توده کمپوست از شکل گنبدی به شکل مکعب مستطیل آرایش می شود. که به این عمل قالب زنی می گویند.

پس از روز میک آپ در روز های 12 ، 14 و 15 قالب کمپوست را مجددا قالب زنی می کنیم. از روز میک آپ (Make Up) جهت تامین رطوبت از دست رفته کمپوست از آب تمیز استفاده می کنیم.

قالب زنی باید طوری انجام شود که به هدف خود یعنی فراهم کردن گرمای مناسب جهت شروع وتحریک و تشدید فعالیتهای تخمیر میکروبی دست یابد. بنابراین ابعاد قالب مهم است. عرض یک قالب باید در شرایط آب و هوایی گرم کمتر و در شرایط آب و هوایی سرد بیشتر باشد. اما معمولاً عرض یک قالب را در حدود یک متر تا دو متر و ارتفاع آن را ۲/۱ تا ۵/۱ متر در نظر می گیرند. در انتخاب طول قالب محدودیتی وجود ندارد.

در هنگامیکه قالب را به هم می زنیم، در نقاطی که لزجی و به هم چسبیدگی کاه وکلش دیده می شود، از مقداری سولفات کلسیم هیدراته یا همان گچ کوره نرفته (پودر سنگ گچ) استفاده شود.

نکته مهم: در هیچیک از مراحل فاز یک دمای توده نباید بالاتر از 75درجه سانتیگراد فراتر برود در غیر اینصورت مواد غذایی مورد نیاز و مفید در توده کمپوست سوخته و از بین خواهند رفت همچنین این دما نبایستی کمتر از 40درجه بشود.

معیار های استاندارد پایان فاز 1 کمپوست سازی :

1) معیار های فیزیکی :

رنگ: رنگ کلش کمپوست از طلایی به قهوه ای تیره تبدیل می شود.

بو: بوی شدید آمونیاک به مشام می رسد.

سختی: اگر مقداری از کلش کمپوست را برداشته و با دو دست از یکدیگر جدا کنیم مقداری مقاومت احساس می کنیم . زیرا مراحل کمپوست سازی تمام نشده و کلش کمپوست کاملا پوسیده و هوموس نشده است.

2) معیار های شیمیایی:

میزان رطوبت (72 – 75 %)

میزان ازت (1.7 – 1.9 %) به ازای وزن خشک مواد

میزان آمونیاک (0/15 %)

نسبت کربن به ازت (C/N) = (20 – 22 )

اسیدیته PH: 8.5

در روز 16 پس از انجام آزمایشات مربوطه کمپوست را جهت طی نمودن مراحل فاز 2 کمپوست سازی به تونل پاستوریزاسیون منتقل می کنیم.

مراحل فاز2 :

1)  لول کردن: یعنی هم سو و یکسان نمودن دمای نقاط مختلف کمپوست در داخل تونل پاستوریزاسیون .

این مرحله در دمای 45 – 50 انجام می شود. کمترین و بیشترین زمان انجام این مرحله در کارخانه ملارد 5 – 12 ساعت

می باشد.

2) میت آپ : در این مرحله مقداری بخار آب به توده کمپوست تزریق می کنیم تا فعال شده و دمای آن افزایش یابد. افزایش دما در این مرحله تدریجی بوده و به ازای هر ساعت 1 – 1.5 درجه سانتی گراد می باشد. تا به دمای 58- 59 درجه سانتی گراد برسد.

دلیل افزایش تدریجی دما در این مرحله عبارتند از :

الف) عدم ایجاد استرس دمایی در میکروارگانیسم های مفید.

ب) کنترل راحت افزایش دما و توقف دما در 58 – 59 درجه سانتی گراد.

3) پاستوریزاسیون : در دمای 58 – 59 درجه سانتی گراد و مدت 8 الی 10 ساعت پاستوریزه می شود.

اهداف پاستوریزاسیون :

الف) هضم انواع عوامل بیماری زا (پاتوژن ها) و آفات

ب) فعال نمودن میکروارگانیسم های گرما دوست (ترموفیل)

نکته: در دمای کمتر از 57 درجه سانتیگراد عمل پاستوریزه به خوبی انجام نمی شود و تعدادی از میکرو ارگانیسم های غیر مفید باقی می مانند و در دمای بالاتر از 60 درجه سانتیگراد میکرو ارگانیسم های مفید از بین می روند .

4)سرد کردن اولیه : در این مرحله دمای کمپوست را به ازای هر ساعت 1- 1.5 کاهش می یابد تا به دمای 47- 48 درجه سانتی گراد برسد.

5) شیرین کردن : این مرحله در دمای 47- 48 درجه سانتی گراد و مدت تقریبا 5 روز انجام می شود.

در این مرحله میکروارگانیسم های مفید مانند قارچ های گرما دوست و اکتینومیست ها فعال شده و عمل آمونیاک گیری از توده کمپوست انجام می شود. در پایان این مرحله مقدار آمونیاک کمپوست توسط وسیله ای بنام دراگرتیوپ از هوای کانال برگشتی تونل اندازه گیری می شود.اگر میزان آمونیاک 30ppm یا کمتر باشد. می توان مرحله بعد را انجام داد و در غیر این صورت تا کاهش میزان آمونیاک کمپوست به حداکثر 30 ppm این مرحله ادامه پیدا می کند.

6) سرد کردن جهت بذر زنی :

در این مرحله دمای کمپوست به ازای هر ساعت 3- 4 در جه سانتی گراد کاهش داده تا به دمای 25 درجه سانتی گراد برسد.

سپس کمپوست را از تونل خارج کرده و با اسپان قارچ تلقیح می کنیم و به سالن تولید منتقل می کنیم . تنها روش اضافه کردن اسپان قارچ به کمپوست در ایران روش مخلوط بوده و جهت تلقیح هر 1000 کیلوگرم کمپوست ، تقریبا 10 – 12 کیلوگرم اسپان قارچ مصرف می کنیم.

نکات پایانی:

اگر مرحله آمونیاک گیری به نحوه احسن انجام نشود مشکلات زیر بوجود می آید:

الف) اسپان قارچ به مقادیر ناچیز آمونیاک (حتی 20 ppm) حساس بوده و در حضور آمونیاک از بین می رود. در نتیجه محصول تولید نمی شود.

ب) در کمپوست حاوی آمونیاک قارچ هرز یا رقیب کلاهک دارای از خانواده کاپریموس (کلاهک) یا (کلاهک جوهری) رشد می کند. این قارچ از نظر سازگاری با شرایط محیطی و جذب مواد غذایی بر قارچ خوراکی ما ، برتری داشته و سریعا در بستر مستقر می شود.

فایر فنگ (نیش آتشین ) : بقایای میکروارگانیسم های مرحله آمونیاک گیری پس از خارج نمودن کمپوست از تونل پاستوریزاسیون به شکل لکه های سفید مایل به خاکستری بر روی کلش کمپوست با چشم غیر مسلح به راحتی دیده می شود. که به آن فایرفنگ یا نیش آتشین می گویند.

معیارهای استاندارد پایان دوره 2(فاز دوم) کمپوست سازی:

الف) معیارهای فیزیکی :

1) رنگ : رنگ کلش کمپوست قهوه ای تیره با لکه های سفید مایل به خاکستری (قهوه ای تیره)

2) بو : از کمپوست دیگر بوی آمونیاک به مشام نمی رسد. (کمپوست بوی شیرین علف تازه می دهد)

3) سختی : اگر مقداری از کلش کمپوست را برداشته و با دو دست جدا کنیم ، مقاومتی احساس نمی کنیم زیرا با عنایت به اتمام مراحل کمپوست سازی کلش گندم کاملا پوسیده و هوموس شده است.

4) آزمایش انگشت: مالش کمپوست توسط دو انگشت شصت و سبابه و عدم چسبندگی کمپوست، نشان از کیفیت خوب آن دارد.

ب) معیار های شیمیایی:

1) میزان رطوبت : 68 تا 70 درصد

2) میزان ازت  2.2% به ازای وزن خشک مواد

3) نسبت کربن به ازت C/N : 16

4) اسیدیته PH : 7.5

5) EC  :بین 0.5 تا 1 میلی موس.

ورود کمپوست و پر کردن سالن پرورش

با ورود کمپوست به سالن دوره پرورش قارچ آغاز میشود طول این دوره در بین تولید کنندگان مختلف متفاوت است و از ۵۰ تا ۷۰ روز به طول می انجامد.

قبل از ورود کمپوست به سالن باید اقداماتی انجام دهید از جمله شستشو ضدعفونی سالن که در سایت نحوه کامل آن توضیح داده شده است همچنین تمام تجهیزات لازم را از قبل باید آماده کنید تا در هنگام ورود کمپوستها مشکلی نداشته باشید.

نکته مهم: دمای سالن را از قبل به 26 درجه برسانید تا از همان لحظه قرار دادن کمپوستها فعالیتشان آغاز شود.

کاشت قارچ بر اساس شکل کمپوست به انواع کشت بستری, بلوکی و گلدونی تقسیم میشود.

دقت کنید اگر کمپوست را خریداری کردید باید بعد از رسیدن کمپوست آن را مستقیما از داخل کامیون به سالن انتقال داده وروی قفسه ها قرار دهید در سالنهای مجهز برای قرار گیری کمپوست در سالن پرورش از نوار نقاله استفاده میشود این ریلها کمپوست را مستقیما از تونل پاستوریزه خارج و بعد از بذر زنی به سالن انتقال میدهند.

یک روز بعد از قرار دادن کمپوستها اقدام به تخته کوبی آنها نمایید به این صورت که پلاستیک روی سطح کمپوست را بریده و جدا نمایید سپس کمپوستها را هم سطح کنید و از قسمتهای برآمده بردارید و قسمتهای فرورفته را پرکنید تا سطح هموار به دست بیاید همچنین میتوانید از چند کمپوست اضافی برای پرکردن قسمتهای خالی استفاده کنید بعد از آن باید با وسیله ای مانند یک تخته ماله چوبی کمپوستهارا کاملا بکوبید و فشرده کنید هر چقدر کمپوستها فشرده تر باشند ریشه دوانی سریعتر صورت میگیرد سپس روی کمپوست را با نایلون یا پلاستیک سفره بپوشانید.

مرحله اسپان ران

این مرحله از لحظه قرار دادن کمپوست در سالن آغاز شده و تا روز دوازدهم که خاکدهی را انجام میدهید به طول می انجامد. در این مرحله کاری که باید انجام شود نگه داشتن دمای داخلی کمپوست بین 26 تا 28 درجه است به این صورت که یک دماسنج میله ای (ترجیحا جیوه ای) که از قبل از دقیق بودن آن مطمئن شده اید را به مرکز کمپوست فرو میکنیم و هرروز دمای آن را چک میکنیم دقت داشته باشید هرگز دمای داخل کمپوست از 30 درجه بالاتر نرود در غیر این صورت میسیلیوم ها از بین خواهند رفت!

در این مرحله به رطوبت سالن و تهویه هوای آن نیاز نیست با فعالیت کمپوست و رشد میسلیوم در آن باعث ایجاد حرارت و گاز کربنیک میشود این گاز کربنیک در این مرحله برای رشد میسیلیوم ها ضزوزی است و بنابر این نباید هوا ی سالن را خارج کرد اما در صورت بالا رفتن دمای کمپوست ناگزیر به انجام این کار هستیم و برای پایین آوردن دما باید تهویه انجام گیرد بهتر است تهویه به صورت سیرکوله باشد یعنی هوای خود سالن را بعد سرد کردن توسط هواسازهای ایرواشر دار مجدادا به سالن وارد نمایید.

دقت داشته باشید در هیچیک از مراحل پرورش قارچ به نور نیازی نیست خصوصا در این مرحله سالن باید کاملا تاریک باشد

نکته مهم: اوج فعالیت کمپوست در روزهای پنجم تا دهم میباشد که دمای آن به شدت بالا میرود هرچقدر بلوکهای کمپوست سنگین تر باشند و ارتفاع بیشتری داشته باشند همچنین اگر از بذر بیشتری در آنها استفاده شده باشد دمای داخلی آنها بالاتر میرود!

در بعضی سالن ها کمپوست ها در مکان دیگری به نام اتاق ست بک روم(Set Back Room) این دوره را می گذرانند و در روز دوازدهم برای خاکدهی به سالن اصلی منتقل میشوند اینکار برای استفاده حداکثری از سالنهای تولید و تقلیل مدت زمان پروسه تولید از 60 روز به 45 روزانجام میگیرد.

خاکدهی

در دوازدهمین روز از قرار دادن کمپوستها به مرحله خاکدهی میرسیم در این زمان باید حدود 70 درصد سطح کمپوست سفید شده باشد و قطره های آب تشکیل شده در زیر نایلون کمپوست به رنگ طلایی درآمده باشد.

مقدار خاک مورد نیاز بستگی به سطح بستر شما دارد به طور مثال به ازای هر 110 عدد کمپوست بلوک یا به ازای هر 2تن کمپوست یک متر مکعب خاک پوششی مورد نیاز است.

خاکدهی را باید به نحوی انجام دهیم که حدود 4 سانتیمتر روی کمپوست را بپوشاند.

بعد از خاکدهی سطح روی کمپوست را با روزنامه پوشانده و در شبانه روز ۲ تا ۳ بار روزنامه ها را خیس کنید مراقب باشید روزنامه ها خشک نشوند البته سعی کنید بیش از حد آب را روی روزنامه نگیرید تا آب به کمپوست نفوذ نکند در این مرحله هم رطوبت مورد نیاز کمپوست از طریق روزنامه ها تامین شده و نیازی به رطوبت دهی سالن نمی باشد دمای کمپوست هم باید مثل مرحله قبل تنظیم شود باید مواظب بود دمای داخل کمپوست از 28 درجه بیشتر و از ۲۳کمتر نشود.

برای انجام عمل خاکدهی اگر خاک را به صورت پاستوریزه درون کیسه های مخصوص خریداری کرده اید باید دو یا سه روز قبل از خاکدهی آن را از کیسه ها خارج و درون اتاقی که کف سیمانی زه کشی شده شیب داری داشته باشد انباشته نمایید سپس روی آن را با محلول کاربندازیم درآب(200 گرم کاربندازیم در 200 لیتر آب) آبیاری کنید و کاملا خاک را مخلوط نمایید

سپس روی توده خاک را با نایلون پوشانده و دوروز صبر کنید تا آب اضافی آن خارج شود سپس در روز خاکدهی آنرا به وسیله فرغون به سالن منتقل میکنیم اگر چنین اتاقی در اختیار ندارید میتوانید سر کیسه هارا باز کرده و ته آنها را کاملا سوراخ سوراخ کنید سپس محلول گفته شده را به کیسه ها اضافه کنید بهتر است آب اضافه شده به هرکیسه حدود 3 تا 4لیتر باشد. آب اضافی از طریق سورا خ ها خارج شده و بعد از 2روز آماده قرار گیری برروی کمپوست میشود. بهترین مقدار آب در خاک باید به نحوی باشد که اگر مقداری از آن را در مشت خود فشار دهید تنها دویا سه قطره آب از دست شما بچکد اگر رطوبت خاک بیش از حد باشد در زمان خاک دهی با مشکل مواجه میشوید ونمیتوانید به خوبی خاک را در سطح کمپوست پخش کنید رطوبت کم نیز مشکل ساز است و باعث رشد ضعیف میسیلیوم ها و ریسه ها به درون خاک میشود.

نکته مهم: در این مرحله تا موقع رافلینگ نیازی به آبیاری بستر ندارد و لی اگر چنانچه به هر علتی رطوبت زیادی از دست دادید می توانید یکبار در روز سوم یا چهارم روزنامه هارا جمع آوری کرده و آبیاری راانجام دهید آبیاری باید به حدی باشد که آب به کمپوست نفوذ نکند سپس مجداد روزنامه هارا پهن کرده و رطوبت آن را حفظ کنید.

رافلینگ

انواع رافلینگ:

(1 سطحی: بدین صورت که با نوک انگشتان سطح بستر را خراش میدهیم به گونه ای که یک تا دو سانتیمتر از خاک جابه جا شود و سطح آن یکنواخت گردد.(در روز پنجم یا ششم از زمان خاکدهی که ۶۰تا۷۰ درصد سطح بستر سفید شده است)

(2 عمیق: کل سطح  خاک  روی قالب کموست را بر میگردانیم. رافلینگ عمیق باعث  میشود مقداری از انرژی کمپوست کاهش یابد.( در روز سوم یا چهارم از زمان خاکدهی انجام شود)

نکته مهم: درهنگام رافلینگ زیاد با خاک بازی نکنید زیرا باعث ضعیف شدن میسیلیوم میشود. دقت کنید در هنگام رافلینگ سطح خاک را نیز یکنواخت کنید بدین صورت که  مقداری از خاک را از جاهایی که قطور تر است و سفید نشده برداشته و روی میسیلیوم هایی که در قسمت کم قطر تر خاک بوجود آمده اند بریزید.

مزیت های رافلینگ: انجام رافلینگ از رشد توده ای و فشرده قارچ ها در یک مکان جلوگیری میکند باعث توپر شدن و سنگین تر شدن قارچ ها میشود باعث یکنواختی سطح بستر میشود اما معایبی هم دارد که از آن جمله میتوان به هدر دادن مقداری از انرژی کمپوست و تاخیر در زمان شوک دهی اشاره کرد به همین دلیل بعضی از تولید کنندگان رافلینگ را انجام نمیدهند و به جای آن عملی جایگزین را انجام میدهند که در بخش نکات کلیدی پرورش قارچ توضیح داده شده است با این کار معایب حاصل از رافلینگ به صفر میرسد. اما در کل انجام رافلینگ برای تازه کاران گزینه مناسبی است.

بعد از رافلینگ سطح بستر را آبیاری کرده به گونه ای که آب وارد کمپوست نشود سپس مجددا روزنامه هارا پهن و رطوبت آن را حفظ کنید.دمای کمپوست رانیز همانند قبل تا رسیدن به مرحله شوک دهی روی 26تا 28 درجه تنظیم نمایید.

نکات مهم درباره رافیلینگ در کشت قارچ دکمه ای

(1رافلینگ از روز ششم خاک دهی به بعد
(2رافلینگ در 24 ساعت (از 12 ظهر تا فردا 12 ظهر)
(3رافلینگ پس از 75 درصد رشد میسلیوم در خاک
(5آبیاری 250 سی سی بر مترمربع خاک پس از رافلینگ
(6مخلوط کردن خاک ریسه دار با خاک با رشد ریسه کمتر
(7تسطیح سطح رویی خاک
(8نفشردن زیاد سطح خاک
(9برداشتن کپک ها از خاک قبل از رافلینگ
(10 ریختن محلول قارچ کش 1 در هزار بر روی محل آلودگی
(11تنظیم ارتفاع خاک
(12انجام سمپاشی با 50 لیتر آب و 50 گرم قارچ کش در روز قبل از رافلینگ بر روی در دیوار سقف کف زیر پلاستیک کمپوست ها و روی روزنامه ها
(13افزایش تهویه در سالن در صورت خیس و گلی بودن خاک برای کاهش خیسی
(14ریختن خاک در جاهایی که خاک کمتری دارند
(15دمای آب آبیاری 23 درجه
(16استفاده از کنه کش 1 در هزار در آب در صورت مشاهده کنه در خاک
(17سمپاشی با 30 لیتر آب و 30 سی سی حشره کش پس از رافلینگ در سالن و روی خاک
(18شستن کف سالن
(19رطوبت سالن 90 درصد
(20دمای سالن 22 درجه
(21دمای کمپوست 24 درجه
(23انتظار 60 تا 72 ساعت تا هوادهی

شوک دهی

به فاصله ۷تا ۱۰روز از زمان خاکدهی یا به عبارتی در روز ۲۰ از ورود کمپوست ها به سالن وارد مرحله شوک دهی میشویم شوکدهی یعنی تحریک میسیلیوم های بوجود آمده بر روی کمپوست برای تغییر از رشد رویشی به زایشی. شوک دهی در زمانی انجام میشود که حدود 80 درصد سطح بستر سفید شده است.

از زمان شروع شوک دهی تا اولین برداشت در حدود 10 الی 12 روز طول میکشد. در این مدت میسلیوم های روی سطح بستر ابتدا در نتیجه کاهش دما جمع شده و تشکیل گره میدهند که در بین قارچ کاران فرانسوی لامارکو معروف است این گره ها به سرسنجاقی مرحله ته سنجاق شدن یا پین هد Pin Head و سپس به پین تبدیل میشوند با کمی بزرگتر شدن پین ها شبیه به دکمه میشوند که نام قارچ دکمه ای برگرفته ار همین حالت است که این مرحله استراحتی بوده و ممکن است قارچ در این مرحله برای 4 تا 6 روز هیچ رشدی نداشته باشد پس از آن رشد سریع کلاهک آغاز می شود. سپس در اصطلاح نخودی و بعد فندقی و در آخر به قارچ آماده برداشت تبدیل میشوند.

برای انجام عمل شوک دمایی مراحل زیر را انجام می دهیم:

ابتدا روزنامه ها را جمع آوری کرده و همزمان عمل تهویه سالن را انجام میدهیم سپس در همان روز اقدام به آبیاری سطح بستر کنید ویا می توانید آبیاری را در یک تا دوروز بعد هم انجام دهید در اینجا آبیاری سنگین مد نظر ما است ولی دقت نمایید آبیاری به قدری نباشد که آب به کمپوست نفوذ کند.سپس باید رطوبت سالن را در حدود 85تا ۹۵ درصد تنظیم کنید

در هنگام هوادهی سالن ها اگر هوای کافی وارد سالن شود مقدار گاز کربنیک موجود در سالن کاهش یافته و تمامی اندام های باردهی قارچ به طور یکواخت رشد می نماید و مقدار محصول افزایش می یابد. برعکس اگر هوادهی به صورت ناقص انجام شود رشد قارچ به صورت یکنواخت نبوده و اندام های باردهی در مراحل رشدی مختلف روی سطح بستر مشاهده می شود.

نکته مهم: برای انجام شوک دمایی صحیح باید دمای سالن  کم کم و ظرف دوروز پایین آورده شود. دمای گمپوست بایستی به حداقل 15 و حداکثر 18 درجه رسانده شود سپس دوروز در این دما نگه میداریم و در روز چهارم از شروع شوک دهی دما را به 19 درجه میرسانیم.

اگر دمای سالن به یکباره پایین آورده شود باعث میشود پین زیادی در فلش یک ظاهر شود که این امر باعث افت ناگهانی انرژی کمپوست شده و علاو بر این مشکلاتی در برداشت و فروش قارچ بوجود می آورد.

نکته مهم تر:  در زمان تشکیل سرسنجاقی ها و پین ها نباید آبیاری کرد زیرا باعث ازبین رفتن آنها میشود!  پس به هیچ وجه تا زمان رسیدن قارچها به اندازه نخود نباید آبیاری انجام شود رطوبت سالن باید حفظ شود که سطح بستر خشک نشود بعد از آن میتوانیم آبیاری را  انجام دهیم.

برداشت قارچ

برداشت قارچ در سه مرحله انجام میگیرد که به هر مرحله یک فلش میگویند هر فلش بین ۴ تا ۶ روز طول میکشد که در این مدت هر روز برداشت قارچ خواهیم داشت بعد از آن دوروز طول میکشد تا قارچهای فلش بعدی ظاهر شوند.( اوج برداشت هرفلش در روز دوم و سوم شروع فلش میباشد) پس در کل برداشت محصول درحدود 21تا 25 روز به طول می انجامد بعضی از تولید کنندگان یک فلش دیگر هم کمپوست را در سالن نگه میدارن که به صرفه نبوده و با عث بروز آلودگی ها میشود بعضی دیگر هم حتی بعد از پایان فلش دو سالن را تخلیه میکنند. اما بهترین و شایعترین روش برداشت محصول در سه فلش می باشد.

– برای کنترل آفات بیماری ها ی قارچ سم پاشی فضای سالن بعد از چیـن اول و قبل از ظهور سرسنجاقی های قارچ  چین دوم(به اضطلاح بعد از فلش اول که ۷روز طول میکشد) باید انجام شود و از سموم با دوره ماندگاری کم باید استفاده کرد. در ضمن حدالامکان سم پاشی روی بستر کشت قارچ  و میوه ها ی قارچ نباید انجام شود.

نکته: چنانچه آلودگی در سطح بستر مشاهده نکردید(مثل کپک سبز زیتونی) نیازی به سمپاشی نیست.چنانچه از کمپوست استاندارد و خاک پوششی پاستوریزه استفاده نمایید و شرایط بهداشتی را در سالن رعایت کنید هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد.

نکته مهم: قارچ ها برخلاف دیگر گیاهان اکسیژن مصرف میکنند و دی اکسید کربن پس میدهند در زمانی که سطح بستر پوشیده از قارچ است نیاز شدیدی به اکسیژن دارند لذا باید تهویه هوای سالن با هوای تازه بدون وقفه انجام شود در غیر اینصورت ساقه های قارچ بلند شده و کلاهک آن باز میشود هرچه تهویه بیشتر انجام شود رطوبت سالن کاهش می یابد که بایستی جبران شود.

هرچه رطوبت بالاتر باشد قارچهایسفیدتر، سنگین تر و با کیفیت تری خواهید داشت. رطوبت پایین در سالن پرورش باعث میشود سطح قارچ ترک برداشته و قارچ بسیار سبک میشود. اگر رطوبت بستر کشت قارچ سالن کمتر از حد مجاز باشد علاوه بر خطر خشکی بستر، اغلب ریسه های قارچ غیربارور شده و میوه های قارچ کوچک می مانند، در حالیکه لبه های کلاهک باز شده و اسپور زیادی تولید می کنند. همچنین خشک بودن سطح بستر باعث زرد شدن پین ها و عدم رشد آنها میشود. اما افزایش بیش از 90 درصد رطوبت نیز مشکلاتی را بوجود می آورد و با عث شیوع بیماری ها میشود این اتفاق اگر با افزایش دما همراه باشد شدید تر هم میشود. افزایش دما باعث بلند شدن بیش از اندازه ساقه های قارچ می شود و همچنین به دلیل بالا بودن شدت تنفس قارچ ، Co2 بیشتری در محیط تولید و انباشته می شود.

هنگامی که قطر کلاهک قارچ به 5 تا ۸ سانتیمتر رسید قارچ آماده برداشت است البته اگر در قسمتی قارچ به صورت توده ای رشد کرده بود باید همه قارچ های توده را هرچند ریز باشد جمع آوری کرد درغیر اینصورت باعث باز شدن و بی کیفیت شدن کلاهک آنها میشود.

برای برداشت قارچ با یک دست کلاهک آن را بین دو انگشت گرفته کمی به پایین فشار داده و نیم دور بچرخانید آنگاه فارچ از بستر جدا میشود سپس ته آن را با یک چاقوی تیز که دردست دیگرتان قرار دارد بریده ودر سبدی بیندازید قارچ را نیز در سبد دیگر قرار دهید بهتر است قلم مویی به انتهای چاقو بچسیانید که اگر روی سطح قارچ کثیف بود بوسیله آن قارچ را تمیز کنید.

اگر پس از چیدن قارچ مقداری از ساقه آن روی سطح بستر باقی ماند در اولین فرصت باید آن را جمع آوری کنید درغیر اینصورت باعث بوجود آمدن بیماری کپک سبز و کپک تارعنکبوتی میشود. چاله های ایجاد شده در سطح بستر نیز دوباره با خاک پوششی استریل پر می شود.

پس از هربار برداشت متناسب با میزان برداشت سطح بستر بایستی آبیاری شود این مقدار به ازای هر کیلو برداشت یک لیتر میباشد البته با توجه به رطوبت سالن شما این مقدار میتوان کمتر یا بیشتر شود آبیاری را تا زمان ظهور پین های فلش دو انجام میدهیم وبعد از آن تا بزرگ شدن پین ها نباید آبیاری شود. آبیاری به توسط آبپاشی که مانند دوش حمام آبرا خارج میکند و به سر شیلنگ وصل میشود انجام میشود دقت داشته باشید هیچگاه آب را با فشار مستقیا روی سطح بستر نگیرید بلکه مورب و ملایم آبپاشی نمایید. در قسمتهایی که قارچ به صورت توده ای بوجود آمده است بیشتر مکث کنید. دقت کنید تا 5ساعت قبل از برداشت آبیاری انجام ندهید زیرا این عمل باعث پخش ذرات خاک بستر بر روی کلاهک قارچ و کثیف شدن آن می شود. بهتر است دوساعت قبل از برداشت رطوبت سالن را کاهش دهید تا ماندگاری قارچهای برداشت شده افزایش یابد.

بعد از برداشت بهتر است قارچ هارا به مدت دو ساعت  در سردخانه و در دمای 3درجه سانتیگراد نگهداری کنید این کار باعث میشود رشد قارچ ها دیگر کاملا متوقف شده و ماندگار آن افزایش یابد.

)میزان محصول با کیفیت کمپوست کیفیت خاک پوششی و نحوه مدیریت سالن های تولید پرورش قارچ رابطه مستقیم دارد(

*در کل به ازای هر تن کمپوست،300 کیلو برداشت توجیه خواهد داشت.

 

بسته بندی

بعد از چیدن همه قارچها نوبت به بسته بندی آن میرسد برای بسته بندی قارچ خوراکی شما باید مجوز آن را داشته باشید و یا از شرکت های دیگری که مجوز دارن لیبل آنها را خریداری کنید و با نام آن شرکت وبه صورت توافقی محصولات خود را عرضه کنید. میتوانید قارچ را به صورت فله ای نیز عرضه نمایید ولی اگر به فکر سود بیشتر هستید پیشنهاد میشود محصولات خود را بسته بندی کنید.

برای خرید ظروف بسته بندی کلیک کنید

قارچها را میتوانید در ظروف مخصوص بسته بندی قارچ در بسته های200 و 400 و 700 گرمی و یک کیلویی بسته بندی کنید. قارچ فله ای هم در کیسه های ۵کیلوگرمی به فروش میرسد.

قارچ محصول فوق العاده ظریف و حساسی است و پس از برداشت به تدریج کیفیت خود را از دست می دهد لذا برداشت، جابه جایی و نگه داری محصول باید با کمال دقت و مراقبت اجرا شود. وارد شدن هرگونه فشار و ضربه به قارچ باعث قهوه ای شدن کلاهک شده و بازارپسندی آن را به شدت کاهش می دهد.

به منظور حفظ کیفیت محصول رعایت نکات ذیل در هنگام برداشت محصول و پس از آن توصیه می شود:

1- در هنگام چیدن قارچ باید توجه داشت که به کلاهک فشار بیش از حد وارد نشود و از تماس بیش از حدّ دست با آن نیز خودداری شود.

2- بهتر است قارچها در هنگام برداشت مستقیماً در ظروف بسته بندی قرار گیرد و از تجمع محصول به صورت توده خودداری شود زیرا این عمل باعث وارد شدن فشار به لایه های زیرین محصول و صدمه دیدن یا قهوه ای شدن آن خواهد شد.

در ایران بیشتر قارچ به صورت تازه مصرف و مقدار کمی نیز به صورت کنسرو نگه داری و به بازار عرضه میشود. دیگر فرآورده های قارچ عبارتند از ترشی قارچ بلنچ قارچ و پودر قارچ که از خشک کردن قارچ بدست می آید. قارچ تازه بیش از 48 ساعت در حرارت 20 درجه سانتیگراد قابل نگه داری نیست(چون بیش از 70 درصد وزن قارچ را آب تشکیل داده است). اما می توان آن را به مدت 1 هفته در حرارت 4 درجه سانتیگراد نگه داری کرد. نگه داری قارچ در درجه حرارت بالا موجب خشک شدن، قهوه ای شدن، چرمی شدن بافت، باز شدن کلاهک و طویل شدن ساقه قارچ و در نهایت آلودگی با باکتری می شود، در این صورت بوی زننده از قارچ استشمام می شود. به منظور کاهش آثار حرارت و کمک به نگه داری قارچ معمولاً آنها را در بسته های پلاستیکی مخصوص بسته بندی کرده و سطح بسته توسط یک لایه پلی اتیلن (سلیفون) پوشیده می شود.

قارچ ها را باید قبل از بسته بندی به دو دسته تقسم کنید قارچ های درجه یک و درجه دو. سپس هرکدام را در بسته های جداگانه قرار داده و به بازار عرضه کنید. قارچهای بسیار درشت قابلیت بسته بندی شدن ندارند و باید آنها را همراه با قارچهای درجه 3 به صورت فله ای عرضه کنید.

قارچ درجه یک قارچی می گویند که کلاهک کاملا بسته باشد (دکمه ای ):

قارچ درجه دو قارچی می گویند که کلاهک آن باز شده اما لاملهای آن مشخص نباشد. این قارچ دوره ماندگاری کمتری دارد و بعد از مدتی لامهای آن آشکار میشود:

قارچ درجه سه قارچی می گویند که کلاهک آن کاملا باز شده باشد (چتری):

در یک کارگاه سعی می شود ۹۰درصد قارچها درجه یک باشد.

(جهت کسب اطلاعات بیشتر تماس بگیرید  09198843096)

جهت خرید بذر نسل اول  کلیک کنید